Pierwsze informacje na temat zorganizowanego lecznictwa w Wadowicach pochodzą z XVII wieku. Dawny szpital dla ubogich był fundacją ks. Marcina Wadowity – doktora i profesora teologii, Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Celem było wspieranie ubogich, ułomnych, chorych, potrzebujących wsparcia. Szpital był przeznaczony dla ośmiu mężczyzn i kobiet. Według niektórych źródeł został założony w 1669r. Szpital znajdował się w sąsiedztwie kościoła parafialnego. Do szpitala należał niewielki ogród i cztery sadzawki rybne. Szpital utrzymywał się z darowizn zamożnych mieszczan a po powstaniu powiatu i szpitala publicznego w Wadowicach, zarządzany był przez burmistrza i nosił nazwę domu dla ubogich.

Pierwszym szpitalem w Wadowicach, w dosłownym znaczeniu, był szpital wojskowy wybudowany w 1830 r. przy ul. Zatorskiej, a obecnie przy ul. Wojska Polskiego 12. Zabezpieczał on opiekę medyczną dla żołnierzy z odległych jednostek wojskowych jak również ich rodzin. Szpital wojskowy w Wadowicach funkcjonował do ok. 1923 r. a potem został zamieniony na koszary dla Wojska Polskiego.

Według Słownika Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich [28, s. 884] oraz A. Karbowiaka [27, s. 55] Szpital w Wadowicach powstał w 1835 roku, natomiast B. Marczewski podaje „Szpital powszechny w Wadowicach, założony w 1833 r. jako szpital miejski, zaś w 1857 za szpital powszechny i publiczny uznany” [29, s. 101]. Pierwotne pomieszczenia szpitala mieściły się w dwóch wynajętych pokojach zaadaptowanych na sale chorych w istniejącym do dziś budynku przy ul. Wojska Polskiego 12. Był to obszerny, parterowy dom własności Henryka Bullmana, w którym również mieściła się kaplica szpitalna. Pierwszym dyrektorem był doktor medycyny i chirurgii oraz magister położnictwa Antoni Zapałowicz, a zarządcą Antoni Bednarowicz. Zatrudnionych było wówczas 2 pracowników doglądających oraz 1 pomocnik. W szpitalu leczono rocznie około 200 chorych. Szpital przynosił średnio roczny zysk w wysokości 2-3 tyś złotych [32,s.241]. W 1875 roku liczba lekarzy pracujących w Wadowicach zwiększyła się do trzech. Byli to: lekarz powiatowy dr Jan Jakubiec, lekarz miejski dr Antoni Zapałowicz i dr Franciszek Rozwadowski. Liczba lekarzy pracujących na Ziemi Wadowickiej systematycznie wzrastała.

Jednak warunki szpitalne nie odpowiadały potrzebom chorych, dlatego w 1893r. złożono wniosek budowy nowego szpitala. Miał być to piętrowy budynek, położony na obszarze 1 morga podzielonego drogą na dwie części. Większa część obejmowała budynki, mniejsza ogród. W planach, gmina Wadowice, miała na swój koszt dobudować drugą połowę budynku, gdzie miał być ulokowany oddział zakaźny oraz ściśle połączony budynek z prosektorium. Pierwotnie planowano, iż szpital będzie dysponował 50 łóżkami. Kosztorys budowy miał zamknąć się w kwocie 59.000 zł, w tym 25% wydatków miało pochodzić z magistratu miasta. Zbyt duże koszty spowodowały, iż zmniejszono ilość łóżek, tak aby koszty budowy nie przekroczyły 44.000 zł. W 1893 roku Sejm Krajowy podjął uchwałę o budowie nowego szpitala w Wadowicach i przeznaczył na ten cel 22 000 zł [28, s. 882] Szpital oddano do użytku w 1896 roku. Budynek powstał przy obecnej ul. Karmelickiej. Był to budynek piętrowy, w którym było 41 łóżek dla chorych, sala operacyjna, kaplica i administracja szpitala. Obok powstał pawilon zakaźny, w którym było 20 łóżek, w budynku gospodarczym znajdowała się kuchnia, pralnia i dom pogrzebowy [29, s. 76]. Głównym niedostatkiem był brak elektryczności. Ze względu na brak wodociągu w budynku szpitala nie zostały uruchomione łazienki a sale operacyjne oświetlano lampami naftowymi. Dopiero w 1906r. szpital uzyskał zasilanie w wodę miejska, trzy lata później wykonano linię telefoniczną, która łączyła szpital z mieszkaniem dyrektora, tak aby można było umożliwić wezwanie w pilnych przypadkach zachorowań [20, s.85]. Pacjentami opiekowało się dwóch lekarzy: prymariusz dyrektor szpitala, który zajmował się administracją i prowadził męski oddział i był równocześnie lekarzem kolejowym i więziennym, sekundariusz był lekarzem miejskim i prowadził oddział kobiecy. [36, s. 82].

Od 1898 r. funkcje administracyjno-pielęgniarskie wykonywały siostry nazaretanki w tym przełożona, dwie pełniące obowiązki pielęgniarskie przy chorych, jedna prowadząca kancelarię szpitala, jedna w kuchni i jedna na portierni [33,s.61-63.] Pacjentami w szpitalu opiekował się również personel niższy tj. 3 salowe oraz 5 pracowników kuchni i pralni. Na podstawie zebranych danych (z lat 1908-1910) można zauważyć, że liczba chorych leczonych w szpitalu była z reguły większa niż liczba łóżek etatowych, przeciętnie leczono ok. 70 osób dziennie, średni pobyt chorego w szpitalu wynosił ok. 20 dni.

W czasie wojny szpital zajęło wojsko, chorych prywatnych leczono mało. Władze wojskowe założyły swym kosztem oświetlenie elektryczne na schodach i korytarzach. Następnie w krótkim czasie założono instalacje elektryczne we wszystkich salach i toaletach szpitala. Po odzyskaniu niepodległości sytuacja ekonomiczna i sanitarna szpitala poprawiła się. Dyrektorem był wówczas dr Szymon Reich, a sekundariuszem (do 1919 roku) dr Stanisław Żędzianowski. Dokumentacja szpitalna prowadzona byław języku niemieckim do 1890 roku i ograniczała się do zwykłych protokołów. Dokumentacja, która ocalała w archiwum szpitalnym, zawiera nieliczne kwity za remonty oraz budżety z 1926-1936 roku. Pierwszy wykaz pracowników zachował się z 1897 roku. W roku 1922 dyrektorem szpitala powszechnego w Wadowicach został dr Józef Sołtysik, który pełnił tę funkcję z przerwą w czasie II wojny światowej do 31 grudnia 1953 roku. W 1921 r. wybudowano i oddano do użytku nowy pawilon zakaźny oraz wykonano na koszt wojska oświetlenie elektryczne. Szpital przechodził bez przerwy remonty, dokonano wielu zmian: nadbudowano II piętro, zainstalowano centralne ogrzewanie oraz wodociągi. Również w tych latach wybudowano prosektorium oraz powiększono kaplicę szpitalną. Dzięki takiej rozbudowie szpital mógł zwiększyć ilość łóżek do 85. Na parterze mieścił się oddział ogólny, na pierwszym piętrze oddział męski, na najwyższej kondygnacji oddział kobiecy. Opiekę pielęgniarską sprawowały nadal siostry nazaretanki.

Zdjęcie: Personel medyczny Szpitala w 1948r.

W okresie okupacji hitlerowskiej stanowisko dyrektora sprawował najpierw dr Karol Krzysztoforski a potem niemiecki lekarz Karl Baekmann. Prymariuszem w dalszym ciągu był dr Józef Sołtysik, który podejmował decyzje medyczne. W okresie wojennym w pracy w szpitalu pomagali mu studenci medycyny – Zygmunt Czapik, Lech Kwiatkowski oraz sanitariusz Władysław Lachendro. Wspólnie zorganizowali w szpitalu komórkę Armii Krajowej, której działalność polegała na ratowaniu prześladowanych i aresztowanych (pomoc medyczna, opatrunki, leki).

Po wojnie budynek był bardzo zniszczony.

Zdjęcie: Budynek szpitala w czasie działań wojennych, za: [Kotowiecki E., Wadowiccy lekarze, GRAFIKON, Wadowice; 1996 s. 28]

Z pomocą personelu i społeczności lokalnej szybko uruchomiono działalność szpitala. W okresie powojennym do Wadowic zaczęli napływać nowi lekarze. W 1952 roku służba zdrowia przejęła budynek Collegium Marianum Księży Pallotynów na „Kopcu”, gdzie 1 III 1953 roku zorganizowano Oddział Ftyzjatrii, który prowadził dr Witold Banaś, specjalista w dziedzinie leczenia gruźlicy i radiolog.[24, s.245]. W 1956 roku szpital przejął kolejny budynek OO. Karmelitów, gdzie otwarto Oddział Wewnętrzny i Dziecięcy. W sumie wszystkie oddziały liczyły 240 łóżek. W 1966 roku zorganizowano na Karmelu 16-łóżkowy pododdział laryngologiczno-okulistyczny. Od 1 I 1973 roku rozpoczęła się w Polsce reorganizacja służby zdrowia, polegająca na łączeniu szpitali z lecznictwem ambulatoryjnym. Zlikwidowano Wydział Zdrowia a utworzono Zespół Opieki Zdrowotnej. W 1976 roku dobudowano do budynku głównego szpitala nowe skrzydło, liczba łóżek zwiększyła się o 15 na oddziałach położniczym i chirurgicznym. W 1979 roku na parterze budynku zorganizowano przeniesiony z Karmelu 15-łóżkowy pododdział okulistyczno-laryngologiczny. Opracowana przez dr Eugeniusz Błachowskiego koncepcja modernizacji doprowadziła do remontu Oddziału Wewnętrznego na Karmelu i utworzono tam salę intensywnego nadzoru, kosztem zmniejszenia łóżek do 75. Pod koniec 1981 roku zlikwidowano oddział Pulmonologiczny (Ftyzjatrii) na Kopcu. W 1983 roku oddano do użytku budynek Miejskiej Przychodni Zdrowia. W 1984 na parterze budynku szpitala uruchomiono 17 łóżkowy pododdział urazowo-ortopedyczny. 10 IX 1992 roku oddano do użytku nowy pawilon. Zorganizowano w nim odziały; pediatryczny, wewnętrzny I i II, które to zostały przeniesione z Karmelu. W 2006 roku oddano do użytku Pawilon „D”,w którym działa szpitalny Oddział Ratunkowy i Centralna Izba Przyjęć.[24, s. 245-247].

*** W nazewnictwie Szpitala następowały częste zmiany. W latach 1945-1972 „Szpital Powiatowy”, w latach 50-tych otrzymał imię Kamili Kancewiczowej, po reorganizacji administracyjnej ZOZ – „Szpital ZOZ w Wadowicach” (1972-1989), od 1989 roku „Szpital Rejonowy” a od maja 1991 roku Szpital imienia Jana Pawła II.

Źródła:

  1. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Red.: Walewski, Władysław (1818-1890) Druk. “Wieku”, nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, Warszawa, str. 884.
  2. Karbowiak A., Przegląd dziejów c. k. gimnazjum wadowickiego, Memoryał z powodu uroczystego założenia i poświęcenia kamienia węgielnego pod gmach gimnazjalny w Wadowicach, Wadowice 1892, str. 55.
  3. Marczewski B., Powiat Wadowicki pod względem geograficznym, Kraków 1987, str. 101.
  4. Kotowiecki E., Wykaz na podstawie Szematyzmów Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstwem Krakowskiem z lat 1833 – 1914 [w:] Zarys Historii Szpitalnictwa na Ziemi Wadowickiej, Wadowice 1995, str. 241.
  5. Majkowska-Kochan I., Demografia historyczna powiatu wadowickiego (koniec XIX w.) [w:] Wadoviana, Biblioteka Zbiorów Historycznych im. Marcina Wadowity, nr 5/2000, str. 882
  6. Studnicki G., Nadskawie. Almanach kulturalny, Wyd. TMZW, Wadowice, 1988, str. 82.
  7. Kotowiecki E., Wadowiccy lekarze, GRAFIKON, Wadowice; 1996,str 61-63
  8. Kotowiecki E., Nowakowski A., Studnicki G., Wadowice. Studia z dziejów miasta, Dimograf Bielsko-Biała, Wadowice 1997, str.245-247
Scroll Up